Bipolar bozuklukla ilk kez karşı karşıya geldiğinizde, muhtemelen soracağınız ilk sorulardan biri “Bu nedir?” olacaktır. Kısa cevap şu: Bipolar bozukluk, anormal derecede yükselmiş ve çökkün duygudurum periyotlarının birbirini izlemesi olarak tanımlanan medikal bir hastalıktır. Çoğu insanın sorduğu ikinci soru “Bunun için test edilebilir miyim?”dir ve kısa cevap hayırdır. Doktorlar fiziksel ve zihinsel durum muayenesi yaparak kişinin semptomlarına, tıbbi geçmişine ve aile geçmişine yakından bakarak ve diğer olası sebepleri eleyerek bir teşhise ulaşırlar. Rehber olarak, doktorlar bir insanın bipolar bozukluğu olup olmadığına karar vermek için teşhis kriterlerini sunan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Mental Bozuklukların Tanı ve İstatistik El Kitabı- DSM) adlı kitabı kullanırlar.

Birleşik Devletler’deki bir doktor, bipolar bozukluk gibi bir mental hastalık tanısı koyarken Amerikan Psikiyatristler Derneğinin (American Psychiatric Association-APA) Mental Bozuklukların Tanı ve İstatistik El Kitabı’na bakar. Bu el kitabı, çok çeşitli uzmanların fikir birliği içinde olduğu ve bilimsel araştırmalar tarafından desteklenen sayısız semptom ve hastalıkları tanımlar. Teşhis, semptom listesini bir etiketle eşleştirmek kadar kolay bir durum değildir. Doktorların doğru tanıya ulaşabilmeleri için DSM’i; eğitimleri, klinik deneyimleri ve profesyonel yargıları ile birlikte kullanmaları beklenir.

Bipolar Bozukluğun Zıt Kutuplarını Keşfetmek:
Mani ve Depresyon

Bipolar tanıları ağırlıklı olarak bir kişinin geçirmekte olduğu veya geçmişte geçirdiği duygudurum epizotlarının türüne dayanır; bu nedenle farklı tanıları anlamak için, bir duygudurum epizodunu, özellikle manik, hipomanik ve majör depresif epizodu neyin oluşturduğunu bilmeniz gerekir. Aşağıdaki kısımlarda, her bir duygudurum epizodu için tanı kriterlerini sunacağız.

Manik epizot

Manik epizot, bir kişinin normalde gösterdiği işlevsellik yetisine müdahale eden anormal derecede yükselmiş enerji ve duygudurum periyodudur. Yalnızca bazı manik semptomlara sahip olmak, manik epizot deneyimlemek ile aynı değildir. Semptomlar aşağıdaki dört kriteri karşılamalıdır.

Belirgin periyot

Epizot en az bir hafta sürmeli veya hastaneye yatış gerektirmelidir ve “anormal bir şekilde ve devamlı olarak yükselen, coşan ve sinirli duygudurum veya anormal bir şekilde ve devamlı olarak artan amaca yönelik aktivite veya enerji” ve “günün çoğunluğunda, neredeyse her gün” devam eden olarak tanımlanmalı.

Üç veya daha fazla manik semptom

Aşağıdaki semptomların üçü maninin devam ettiği hafta boyunca görülmeli (dört, eğer duygudurum yükselme ve coşma değil de sinirlilik ise). Belirtiler önemli derecede mevcut olmalı ve olağan davranışlardan bir değişiklik göstermelidir.

✓ Belirgin şekilde şişmiş bir öz güven ve büyüklenme hâli

✓ Uyku ihtiyacında azalma (örneğin, üç veya daha az saatlik uykudan sonra iyi dinlenmiş hissetme)

✓ Aşırı konuşma veya devamlı konuşma ihtiyacı (durdurulamayan konuşma)

✓ Fikirlerin uçuşması (düşüncelerin hızlıca akışı, hızlıca ve gelişigüzel konu değişikliği) ve/veya kişinin düşüncelerinin yarıştığı hissi

✓ Konsantre olmada yetersizlik ve önemsiz dış uyarıcıdan kolayca dikkatin dağılması

✓ Amaca yönelik aktivitelerde belirgin artış (sosyal, işte veya okulda, cinsel) veya belirgin fiziksel aktivite veya ajitasyon (amaçsız aktivite)

✓ Cinsel yersiz davranış, kontrolsüz alışveriş çılgınlığı ve borsaya fazla iyimser para yatırımlarından oluşan riskli, kendine zarar verme potansiyeli olan aktivitelere aşırı bulaşma

İşlev bozuklukları

Duygudurum epizodu aşağıdaki durumları etkileyecek kadar şiddetli olmalıdır:

✓ Kişinin sosyalleşme veya çalışma yetisinde bozukluk

✓ Kişinin kendisine veya diğerlerine zarar vermesini önlemek amaçlı hastaneye yatış gereksinimi

✓ Psikotik özelliklere (paranoya, halüsinasyonlar ve hezeyanlar) sebep olacak kadar kişinin gerçeklikle bağlantısının kesildiğinin göstergesi

Başka bir şeyden kaynaklanmama

Manik bir bölümün bipolar tanıya ulaşabilmesi için mani aşağıdaki koşulları sağlamalıdır:

✓ Mani, sırf ilaç kaynaklı olamaz veya tıbbi tedavilere atfedilemez. Örneğin, eğer manik semptomları deneyimlediğiniz anda antidepresan, steroid veya kokain alıyorsanız, semptomlar maddenin etkisi geçtikten uzun zaman sonra da devam etmediği sürece, epizot bipolar bozukluk teşhisine ulaşmaz.

✓ Mani başka tıbbi koşula atfedilemez. Bipolar bozukluğun ayrı bir formu olarak tanımlanan mani tıbbi bir durumdan kaynaklanır fakat farklı detaylar barındırır.

Hipomanik epizot

Hipomanik epizot da önceki kısımda tartıştığımız manik epizotla aynı sayı ve türde semptomlar gerektirir. Örneğin, semptomlar bir kişinin genel davranış modellerinden belirgin bir değişiklik göstermelidir ve değişiklikler diğerleri tarafından gözlemlenebilir olmalıdır. Ancak bir hipomanik epizot, manik epizottan aşağıdaki yollarla ayrılır:

✓ Hipomani süre bakımından daha kısa olabilir. (Art arda gelen dört gün boyunca sürmesi, hipomani epizodu olarak nitelendirmeye yeterlidir.)

✓ Şiddetli işlevsel bozukluğa sebep olmaz.

✓ Hastaneye yatış gerektirmez.

✓ Psikoz içermez.

Hipomani tipik olarak ciddi ilişki problemleriyle veya aşırı riskli davranışla sonuçlanmaz ama hipomanik davranışınız etrafınızdaki insanları rahatsız edebilir. Bir diğer yandan, hipomani sizi daha çekici hâle getirebilir, böylece ilgi merkezi hâline gelebilirsiniz, en azından istenmeyen ilgiyi çeken mani şiddetlenene kadar.

Majör depresif epizot

Majör depresif epizot boyunca, kendinizi pekmez denizinde yüzüyor gibi hissedebilirsiniz. Her şey yavaş, karanlık ve ağırdır. Bir majör depresif epizodunun değerlendirmesini yapmak için, aşağıdaki semptomlardan beş veya daha fazlasının en azından iki hafta görülmesi gerekir. Bu semptomlar genel davranışlardan değişiklik göstermeli ve epizot, çökkün duygudurumu veya ilgi ve zevk kaybı semptomlarından birini içermelidir.

✓ Günün çoğunda ve neredeyse her gün çökkün duygudurum

✓ Önceden zevk veren aktivitelerde neredeyse her gün fark edilir ilgi azalması, seks dâhil

✓ Planlanmış beslenme değişikliklerinden kaynaklanmayan neredeyse her gün iştahta fark edilir artma veya azalma, bir ay veya daha kısa sürede kiloda fark edilir değişiklik (yüzde 5 veya daha fazla)

✓ Neredeyse her gün çok fazla veya çok az uyuma

✓ Sadece iç duyumsamalarda olmayan, başkaları tarafından gözlemlenebilir alışılmadık yavaşça hareket etme veya fiziksel ajitasyon

✓ Günlük yorgunluk

✓ Neredeyse her gün değersizlik, aşırı suçluluk veya uygunsuz suçluluk hissetme

✓ Neredeyse her gün içsel olarak hissedilen ve/veya başkaları tarafından gözlemlenen alışılmadık kararsızlık; iyi düşünme yetisinde veya verilen bir göreve konsantre olmada azalma

✓ Tekrarlanan ölüm veya intihar düşünceleri (intihar imgeleri), intihar girişimi veya intihar etme planı

Majör depresif epizot belirleyicilerini tespit etmek için, bu semptomlar günlük hayatınızda ve işlevselliğinizde belirgin problemlere neden olmalıdır. Eğer semptomlar yalnızca bir ilaç veya maddenin kullanımına veya başka bir tıbbi duruma tepki olarak ortaya çıkıyorsa, o zaman epizodun kendi kategorisi vardır; örneğin, madde/ilaca bağlı depresif bozukluk veya başka tıbbi durumdan kaynaklanan depresif bozukluk gibi; bu yüzden ne unipolar ne de bipolar depresyon teşhisine ulaşmaz.

Elbette, hayatlarında önemli bir kayıp ve kriz yaşayanlar bu semptomların çoğuna sahip olabilir. Doktorlar, hastalarının, yas sürecinin normal bir parçası olan yoğun üzüntü mü yoksa majör depresif epizot mu yaşadıklarına karar vermek için klinik deneyimlerine, gözlemlerine ve hastaların onlara anlattıklarına güvenmelidir. Ek olarak, insanların bir kaybı ne kadar derin hissettikleri ve duygularını nasıl gösterdiklerinde kültürel faktörler rol oynayabilir.

Bipolar Bozukluk for Dummies

Bipolar bozukluk ile başarılı bir şekilde mücadele etmek için açık ve kavramanızı sağlayacak bir rehber! Bipolar bozukluk, anormal derecede yükselmiş ve ç&...

Kitabı görüntülemek için tıklayın.